جوان و اعتماد به نفس كتاب «جوان و اعتماد به نفس» نوشته محمد سبحانی‌نیا در دو بخش به «خودباوری» و نقطه مقابل آن یعنی «خود كم‌بینی» پرداخته و به تفصیل درباره آنها بحث كرده است.
بر اساس مطالب این كتاب، یكی از اهداف تربیتی كه همواره مورد توجه مربیان بوده، توجه دادن نوجوانان و جوانان به «اعتماد به نفس» و پرورش روحیه «خودباوری» است. از این موضوع مهم در دانش روان‌شناسی و نیز تعلیم و تربیت جدید، فراوان یاد شده است. در منابع دینی از مقوله‌هایی نظیر؛ عزت نفس، علو همت، پایداری، امیدواری، مناعت طبع، بی‌نیازی از مردم و درخواست نكردن از دیگران، به وفور یاد شده است كه همگی صفت برتر «اعتماد به نفس» را در وجود آدمی، پرورش می‌دهند.
با مطالعه آیات و روایات معصومین(علیهم السلام)، درمی‌یابیم كه ریشه بسیاری از راه‌كارهای روان‌شناسان در كسب اعتماد به نفس و شیوه‌های پیشنهادی آنان را می‌توان در تعالیم حیات‌بخش اسلام و سخنان حكیمانه پیشوایان دین جست‌وجو كرد.
در بخش نخست كتاب كه با عنوان «خودباوری» آغاز می‌شود؛ می‌خوانیم: «بسیاری از مردم تفاوت اعتماد به نفس با خودپسندی را درست تشخیص نمی‌دهند. خودباوری، یك فضیلت اخلاقی است و نباید با نخوت و خودپسندی اشتباه شود؛ زیرا تفاوت بین واقع‌بینی و خودپسندی بسیار بارز و برجسته است.
تردید و دودلی، منفی‌بافی، خیال‌بافی، ترس و عدم اطمینان، آسیب‌پذیری، خودفریبی، ظاهرسازی، خود كم‌بینی، تقلید كوركورانه و رقابت ناسالم از نشانه‌های عدم اعتماد به نفس هستند
در اعتماد به نفس، تكیه بر واقعیت‌ها و تصویر منطقی از خویشتن است، در حالی كه در خودپسندی، تصویری افراطی و اغراق‌آمیز به چشم می‌خورد و هرگز تصویر ذهنی با واقعیت تطبیق ندارد. بر این اساس، اسلام آن را معلول نارسایی عقل و عامل انحطاط فكر و اندیشه و سد راه ترقی و كمال دانسته و به شدت محكوم كرده است.»
چه بسا تصور شود كه اعتماد به نفس با اعتماد به حق و توكل منافات دارد، در حالی كه در معنای اعتماد به نفس، نفی اتكا به خدا لحاظ نشده است؛ همچنان كه در توكل، نادیده گرفتن توانایی‌های فردی و ضعف نفس اخذ نشده است. انسان مومن با این كه از سرمایه اعتماد به نفس برخوردار است، اما هرگز خود را بی‌نیاز از خالق نمی‌داند، بلكه تدبیر همه امور را در دست قدرت بی‌انتهای پروردگار می‌بیند.
توكل كه ثمره مستقیم توحید افعالی خداست، نقطه مقابل تكیه كردن بر غیر است. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: "بی‌نیازی و عزت در حركتند، هنگامی كه محل توكل را بیابند، در آنجا وطن می‌گزینند."»
موفقیت یكی از عوامل مهم پیشرفت علمی و كامیابی در انسان، اعتقاد به توانایی‌های فردی است. مطالعات روان‌شناسان بارها نشان داده كه علت اصلی توفیق اشخاص در كارها آن است كه از خود انتظار موفقیت داشته‌اند. ارسطو می‌گوید: چیزی كه انتظارش را داشته باشید، همان را پیدا خواهید كرد.
در اعتماد به نفس، تكیه بر واقعیت‌ها و تصویر منطقی از خویشتن است، در حالی كه در خودپسندی، تصویری افراطی و اغراق‌آمیز به چشم می‌خورد و هرگز تصویر ذهنی با واقعیت تطبیق ندارد
یكی دیگر از آثار خودباوری، حفظ سلامت روان است. «مازلو» روان‌شناس آمریكایی می‌گوید: «ما برای سلامت روانی خود نیاز به احساس اعتماد به نفس مثبت و قوی داریم. این امر وقتی روشن می‌شود كه بدانیم ضعف اعتماد به نفس، عوارضی چون نگرانی، بی‌ثباتی، اضطراب، بدبینی، پرخاشگری، افسردگی، خود كم‌بینی، وسواس و غیره دارد.»
استقلال، پذیرش مسوولیت و آینده‌نگری، شاخص‌هایی‌ا‌ند كه روان‌شناسان برای رشد اجتماعی ذكر كرده‌اند. یكی از پایه‌های واقعی رشد اجتماعی، اعتماد به نفس است. ناسازگاری با محیط، نتیجه بی‌اعتمادی و ضعف نفس است.
نویسنده كتاب، نشانه‌های عدم اعتماد به نفس را چنین برمی‌شمرد: «تردید و دودلی، منفی‌بافی، خیال‌بافی، ترس و عدم اطمینان، آسیب‌پذیری، خودفریبی، ظاهرسازی، خود كم‌بینی، تقلید كوركورانه و رقابت ناسالم.»
عواملی كه در ایجاد و تقویت اعتماد به نفس موثرند، خودارزش‌مندی، خودشناسی، خودپنداره مثبت، خوداتكایی، رویارویی با مشكلات، تقویت اراده، صبر و شكیبایی، كسب تجارت موفقیت آمیز و تربیت صحیح والدین هستند.
«خودكم‌بینی (آفت اعتماد به نفس)» عنوان بخش دوم این اثر است. مهمترین آفت اعتماد به نفس، خودكم‌بینی یا عقده حقارت است. در این بخش از كتاب، نویسنده به بررسی این موضوعات می‌پردازد: عقده حقارت و احساس حقارت، نشانه‌های خودكم‌بینی، فراگیر بودن احساس حقارت، جبران حقارت، آثار خودكم‌بینی، عوامل خودكم‌بینی و درمان خودكم‌بینی.
كتاب «جوان و اعتماد به نفس» در شمارگان 3000 نسخه، 192 صفحه و بهای 28000 ریال راهی بازار نشر شد.
منبع: ایبنا گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی
